Sau 10 năm đi làm đây là những điều mình thấy (Phần 1)

Thứ nhất, không có công việc ổn định, luôn phải sẵn sàng đối mặt với rủi ro và nâng cấp năng lực làm việc của bản thân. 

 

Theo bố mẹ mình thì có một công việc được trả lương đều đặn, đóng bảo hiểm đầy đủ, không thay đổi chỗ làm, đến tuổi thì nghỉ hưu, được xem là có công việc ổn định. Lộ trình tiêu chuẩn là như vậy. Mình thấy cũng đúng. Nhưng với điều kiện mức sống, những yếu tố về kinh tế, xã hội không có gì thay đổi. Cái này nghe cũng nhiều rồi, thời của bố mẹ mình khác với thời của mình. Thời trước làm những công việc trong khối nhà nước là một sự đảm bảo cho cuộc sống ổn định và an nhàn lúc về hưu, mà như mẹ mình nói là “nhà nước nổi thì mình nổi, nhà nước chìm thì mình mới chìm”. Còn thời nay thì sao, sau mấy chục năm ổn định, Nhà nước quyết định cải cách, tinh gọn bộ máy, cắt giảm nhân sự. Xu hướng chung mà, kinh tế khó khăn thì phải cắt giảm chi phí, từ doanh nghiệp cho đến Nhà nước. Rồi doanh nghiệp phá sản là chuyện bình thường. Ngay cả những tập đoàn có truyền thống cả trăm năm còn có thể sụp đổ thì doanh nghiệp mấy chục tuổi (hoặc ít hơn) phá sản không có gì là lạ. Vậy phải làm sao giờ? 

 

Theo mình thấy, nếu làm cho một công ty mà như mọi người hay gọi là làm thuê ấy, thì để tránh bị đào thải, phải làm đủ lâu, đủ sâu, tích luỹ đủ kinh nghiệm và bước lên những vị trí cao hơn, khó bị thay thế hơn thì may ra mới có thể gọi là có chút “ổn định”. Còn làm ở những vị trí mà công việc mang tính quy trình, dễ dàng bị thay thế thì thử nghĩ coi: giá trị mà người lao động mang lại không đổi, sao chủ doanh nghiệp có thể bằng lòng trả thêm tiền cho vị trí đó qua từng năm? Hoặc may mắn lắm thì người ta sẽ trả thêm cho phần lạm phát. Hết. Mình có thể lựa chọn chấp nhận hoặc nghỉ việc, chuyển sang làm cho một công ty khác để có thu nhập tốt hơn. Fine. Nhưng tuổi ngày càng lớn, tính chất công việc không phức tạp, trong khi Gen Z đã gia nhập thị trường lao động được mấy năm rồi, nếu mình là nhà tuyển dụng thì cũng ưu tiên tuyển người trẻ cho khoẻ. 

 

Vậy không lẽ Gen Y như mình đến một độ tuổi nào đó là thất nghiệp hết sao? Mình nghĩ không đến nỗi đó, nhưng kịch bản sẽ là phải an phận ở vị trí đã làm cách đây 10 năm với mức lương của 10 năm trước. Và sếp của mình sau này có thể sẽ là những người nhỏ tuổi hơn mình nhiều.

 

Nhưng nếu đã làm lên đến vị trí được gọi bằng sếp rồi thì ổn định chưa? Theo mình thì vẫn chưa. Lỡ công ty xảy ra chuyện gì “bất trắc”, hoặc môi trường không còn phù hợp nữa, hoặc hết chịu nổi áp lực (làm sếp mà, được trả lương cao để chịu thêm áp lực và trách nhiệm còn gì) thì thất nghiệp là chuyện bình thường. Tiếp tục chuyển sang làm cho công ty khác. Tiếp tục câu chuyện cạnh trạnh với thế hệ sau đang vươn lên mạnh mẽ. Mọi thứ phải bắt đầu lại từ đầu, làm quen với môi trường mới và tuỳ vào giá trị mình có thể mang lại cho công ty mà mức lương được trả sẽ khác biệt giữa những người đồng trang lứa.

 

Một lựa chọn khác là khởi nghiệp, tạo dựng một cái gì đó của riêng mình và kinh doanh. Đối với mình, chuyện kinh doanh, khởi nghiệp xưa giờ luôn là chuyện thiên thời, địa lợi, nhân hoà, và phải có duyên, không phải muốn làm là được. Tư duy, năng lực, vốn liếng là một chuyện, thời thế là một chuyện khác. Tự kinh doanh khó hơn làm thuê gấp trăm lần. Lúc đi làm thuê chê công ty trả lương không đúng với năng lực, chứ khi làm chủ rồi, đồng tiền đi liền khúc ruột, quyết định của người làm chủ luôn phải cân đong đo đếm đủ thứ. Làm chủ khó hơn làm thuê nhiều, nên theo mình chưa đủ khả năng hoặc không đủ đam mê thì làm thuê là hợp lý hơn cả.

 

Vậy cuối cùng thì làm sao mới ổn định? Theo mình, mấu chốt vẫn là vấn đề năng lực, phải làm được việc, mà cụ thể hơn là làm việc hiệu quả trong mọi môi trường. Dù là làm thuê hay làm chủ thì cũng phải chỉnh chu trong từng công việc. Phải hiểu rõ bản thân mạnh, yếu chỗ nào, rèn luyện khả năng thích ứng cao, cập nhật kiến thức, kỹ năng đều đặn và phải không ngừng học hỏi. Qua rồi cái thời học xong, lấy được cái bằng là đủ làm cả đời. Bây giờ cái bằng chỉ là cái cơ bản phải có, lúc đi làm đều phải đào tạo lại từ đầu. Nhưng học không có nghĩa là phải vô trường, vô lớp, tốt nghiệp, lấy bằng, mà có thể học từ sếp, đồng nghiệp, bạn bè, tất cả những người xung quanh. Học với một cái tôi tỉnh táo, phản biện nhưng cũng bớt phán xét và đánh giá. Và với mình đó là con đường phải đi cả đời. 

 

Cho đến bây giờ, mình biết, phương án phù hợp nhất với mình vẫn là làm việc cho một công ty và nhận lương tháng. Nhưng từ khi quyết định trở thành luật sư, mình hiểu, công ty cũng là một khách hàng. Chừng nào mình còn có thể đáp ứng được nhu cầu của khách hàng thì mình còn chỗ đứng. Gen Z hơn Gen Y ở sức trẻ, nhưng Gen Y hơn Gen Z ở kinh nghiệm và độ chín chắn. Ngoài việc nỗ lực để tạo ra nhiều giá trị hơn thì mình không nghĩ ra được cách nào khác để có thể tồn tại trên đường đua sự nghiệp này. Vì rốt cuộc thì công ty nào cũng cần người làm được việc, dù là ở độ tuổi nào.

 

(Hết phần 1)